Kapadokya öyle bir yer ki, ‘altını üstüne getirerek gezmek’ deyimi tam da buranın gezgini için söylenmiş. Çünkü yerin altı, üstü, hatta bulutlarının arası derken zaman makinesine binmiş gibi eşsiz bir geçmiş yolculuğuna çıkarıyor, kendini unutturmuyor, yine çağırıyor. İşte Özkonak Yeraltı Şehri’de Kapadokya’nın yerin altındaki cevherlerinden, yıllar boyunca saklı kalmış hikayelerinden biri.
Bundan asırlar önce İdiş Dağı’nın kuzey yamaçlarına, tüf tabakasının en yoğun olduğu bir vadi içine yapılmış Özkonak Yeraltı Şehri. Oluşan bu tabakanın yumuşak olması, önceleri insanların soğuk ve sıcaktan, sonraları ise o zamanlarda oldukça fazla olan yağmacılıktan, kabile savaşlarından, istilalardan korunmak için derine doğru oyulmasına fırsat vermiş. Nüfus çoğaldıkça daha alt katmanlara inilmiş. Volkanik tüf tabakası bu yeraltı şehrinin civarında birçok höyük ve mağara oluşumuna da etken olmuş.
Özkonak Yeraltı Şehri
Toprağının altında medeniyetler gizlenmiş Kapadokya’da diğer yeraltı şehirlerinden daha farklı bir yapıda, katlar arasında iletişim sağlayan uzun ve dar deliklerle inşa edilmiş Özkonak Yeraltı Şehri. Tıpkı Derinkuyu ve Kaymaklı yeraltı şehirlerinde olduğu gibi hava bacaları, şırahane, su kuyusu ve mekan girişlerini kapatan sürgü taşları Özkonak Yeraltı Şehri’nde de var; fakat haberleşmeyi sağlamak amacıyla yapılan bu uzun ve dar delikler, sadece diğerlerine göre daha küçük olan bu yeraltı şehrinde görülüyor. Bu delikler 5 -8 cm arasında değişen darlıklarda, gözle görülmeyecek kadar öyle ince oyulmuş ki, günümüz teknolojisi bile bu kılcal hava geçirgenliğinin sırrını hala çözemiyor. Öyle ki bu delikler kapıda düşman beklerken uzun süre içeride kalmayı ve haberleşebilmeyi sağlayacak kadar ince düşünülmüş bir aklın ürünü. Mısır’daki piramitlerin havayı muhafaza eden şaftlı yapısının gizemine eş değer olabilecek kadar hem de!
Özkonak Yeraltı Şehri’nin bir diğer farkı ise, sürgü ya da tığraz denilen tonlarca ağırlıkta taşların kapattığı giriş tünellerinin üzerinde avlanma deliklerinin olması. Sürgü taşları diğer yeraltı şehirlerinde de düşmana karşı girişleri kapatmak üzere dışarıda yapılmış ve içeriye taşınmış devasa taşlar. Özkonak Yeraltı Şehri’nde taşların giriş kanalları üzerine yapılmış bu delikler, düşmana kızgın yağ dökmek ya da ok, mızrak fırlatmak için kullanılmış ve diğer yeraltı şehirlerinde bu tarz bir savunma tedbiriyle karşılaşılmamış.
1972’de ziyarete açılan bu gizemli şehrin tamamı henüz temizlenmemiş. Eskiden civar köylerdeki evlerin her birinin bu yeraltı şehriyle tünellerle bağlantısı olduğu söylense de, tüneller zamanla sel sularının getirdiği topraklarla dolup gitmiş.
4 katlı inşa edilen Özkonak Yeraltı Şehri aslında bir apartman gibi yapılmış. Girişi hayvanların kolay girebilmesi için ahırlara ayrılmış ve duvarlara iplerini bağlamak için düzenekler oyulmuş. Alt katlara inildikçe mekanlar sanki daireler misali 4 büyük salon, 10 küçük odaya bölünmüş ki, bu odacıkların bazıları kiler, bazıları ise saklanma amaçlı kullanılmış. Geniş aile odaları veya çekirdek aile odaları diye isimlendirilenler de var, odalardaki oyuklardan bazılarına bebek yatağı diyenler de. Bu katların ve katlardaki mekanların arasına ise girişleri denetlemek amacıyla, üstlerinde avlanma delikleri bulunan 3 sürgü taşı kapatılmış.
Bunun dışında 8 kuyu, 3 havalandırma, 4 mezar, testilerin olduğu şarap ve su depoları ile yer yer sütunlu mekanlar bulunmuş Özkonak Yeraltı Şehri’nde. Ve girişiyle çıkışı arasında mesafe 10 km. olacak kadar geniş bir alana yayılmış.
Şehrin en alt katını oluşturan 4. katın sonuna ise sadece tek bir kişinin ilerleyebileceği dar bir tünelle ulaşılıyor. Bu kat gezginine çok ilginç gelen bir kat, çünkü hapishane olarak yapılmış. Gezerken klostrofobisi olanların nefes alması değişse de, algısını açacak ve pek çok soru sorduracak türden.
Özkonak Yeraltı Şehri Tarihi Bilgiler
Kesin tarihi tam olarak bilinmese de, Özkonak Yeraltı Şehri’nin M.Ö 400’lü yıllarda yapıldığı sanılıyor. Konum açısından bölgenin oyulmaya ve şekillendirilmeye oldukça müsait tüflü yapısı, eski zamanlarda insanların buraya yerleşmesine ve kolayca barınmasına fırsat tanımış. Yumuşak tüf katmanı havayla temasında sertleşen, sıcaklığı muhafaza edebilen ve nem barındırmayan özelliğinden, yiyeceklerin depolanabileceği yaşam alanlarına dönüştürülmüş. Arkeologların söylemlerine göre Özkonak bölgesi Geç Hitit döneminin Tabal denilen 24 beylikli federasyonlarında yerel prensliklerin mekanıymış. Sonraları ise Perslerin ve Helenistik dönem Roma İmparatorluğu’nun toprakları olmuş. Helenistik dönemde üç bin mensubu olduğu rivayet edilen Zeus mabedi buradaymış. Roma döneminden sonra ilk Hristiyanlar, bölgeyi ele geçiren Bizanslıların baskısından ve yoğun Arap akınlarından kaçarak Özkonak civarına yerleşmiş. Aziz Basil önderliğinde kayaları oyarak kendilerine ait bir şehir kurmuş. Dünyanın ilk coğrafyacısı olduğu bilinen Yunanlı filozof Strabon, 12. Kitabının 538. sayfasında Avanos’un yukarısında tepe diye tabir edilen bir yerde Nevşehir (Nyasa) piskoposunun mezarından ve eski mabed harabelerinden bahseder ki burası Zeus’tur.
Özkonak Yeraltı Şehri Nerede ve Nasıl Gidilir?
Yaz sezonunda günlük ortalama ziyaretçisi 500’ü bulan Özkonak Yeraltı Şehri’nin bağlı olduğu Nevşehir iline mesafesi 35 km. Avanos’a bağlı Özkonak Kasabası’nın doğusunda yer alıyor ve Avanos’a uzaklığı ise 14 km.
Kendi aracınızla geliyorsanız Nevşehir – Avanos yolundan Özkonak istikametine dönüyorsunuz. Toplu taşıma kullanacaksanız, şehir merkezinden tur otobüsleriyle veya Özkonak kasabasına geldikten sonra araçlarla yeraltı şehrine ulaşabilirsiniz.
Özkonak Yeraltı Şehri Nerede
Özkonak Kasabası, Avanos/NEVŞEHİR
Telefon: 0384 213 42 60
Özkonak Yeraltı Şehri Ziyaret Saatleri Giriş Ücreti
2017 Özkonak Yeraltı Şehri giriş ücreti 10 TL. Eğer Müzekartınız varsa bir yıl içinde 2 kez, Plus Müzekart (Müzekart+) sahibiyseniz sınırsız ziyaret edebilirsiniz.
Ziyaret Sezonları :
Nisan-Ekim (Yaz saatleri)
08:00 – 19:00
Kasım-Mart (Kış saatleri)
08:00 – 17:00
T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın belirlediği, Müze ve Ören yerlerine girişlerde uygulanacak usul ve esaslar hakkında yönergenin 10.Maddesine göre; Müze ve ören yerleri dini bayramların birinci günü saat 13:00’e kadar kapalıdır.
Bölgede Gezilecek Diğer Yerler ve Önemli Yeraltı Şehirleri
Özkonak Yeraltı Şehri’nin hayrete düşürecek gizeminin yanında, daha birçok sır barındıran yerlerde var Özkonak Kasabası’nda. Farklı çağlarda yapılmış eserleri görmeden gitmemenizi öneririz.
Özkonak’a bağlı ve 5 km mesafede bulunan Akçaşehir harabeleri -bugün ismi Aliyli olarak biliniyor- çok eski çağlarda bir panayır ve pazar alanıymış. Bu şehir Özkonak’ın 2 km. güneyinde kalan Belha krallığına tabiymiş. Kayadan oyma kral mezarları ve kesme taşla işlenmiş duvarları hala duruyor.
Özkonak – Avanos yolunun sol tarafında ise efsaneleriyle ünlü M.S. 6. Yüzyıla ait Belha Sarayı yer alıyor ki, cezaevi diye anılan karanlık odası ve atların bağlandığı yemlikler hala görülmeye değer.
Özkonak Kasabası’nın bağlı olduğu çanak çömleğiyle meşhur Avanos’a geldiğinizde ise, yakın mesafedeki yerleri es geçmeyin, mutlaka gezin. Sadece 3,5 km. uzağınızdaki Paşabağ’da şapka türü peribacalarını görecek, yolun sağında bulunan beyaz tepeden en güzel gün batımını izleyeceksiniz. Paşabağ’ın devamında ise Zelve var ve 15 tane kilisesini gezip eşsiz bir tarih şöleni yaşayabilirsiniz. Avanos’un 5 km ötesindeki Çavuşin’e giderek tarih şölenini devam ettirebilirsiniz.
Özkonak Yeraltı Şehri hakkında bilgi verirken yad ettiğimiz Nevşehir’in 21 km uzağındaki Kaymaklı ve 9 km sonrasındaki Derinkuyu yeraltı şehirlerini görmediyseniz, Kapadokya geziniz eksik kalacaktır.
Bu arada bölge insanının çok inandığı fakat bilimsel olarak kanıtlanmamış bir söylenceden de bahsedelim. Kapadokya’nın en büyük yeraltı şehri Avanos’un tam altındaymış fakat henüz bulunmamış! Bölgedeki yaşlılar çocukluklarında oynarken saklandıkları çukurlardan bahsederken o çukurların daha ötelere gittiğini ama içindeki yarasalardan korkup öteyi de göremediklerini söylerlermiş. Bizden söylemesi!